Bảo tàng Louvre Abu Dhabi (Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất) sẽ triển lãm bức Salvator Mundi từ ngày 18-9, thế nhưng đã có nhiều chứng cứ mới đặt nghi vấn rằng: liệu bức tranh này có thật sự được vẽ bởi Leonardo da Vinci?
Theo thông tin chính thức từ nhà đấu giá Christie’s – nơi Salvator Mundi đã được bán với giá hơn 450 triệu USD vào tháng 11 năm ngoái – thì bức tranh “có thể” được Leonardo da Vinci vẽ vào khoảng năm 1500, theo yêu cầu của người bảo trợ nghệ thuật cho họa sĩ là vua Louis XII của nước Pháp và vợ vua là nữ công tước Anne de Bretagne – người hai lần trở thành vương hậu của nước Pháp và cũng là người rất thích đặt Da Vinci vẽ tranh kể từ khi quân Pháp chiếm được thành Milan, nơi họa sĩ đã sống và sáng tác trong nhiều năm.
Cũng theo nhà Christie’s, sau đó bức Salvator Mundi đã lại xuất hiện vào thế kỷ XVII tại Anh trong bộ sưu tập của vua Charles I (1625-1649). Câu chuyện được các chuyên gia của Christie’s dẫn dắt tiếp: khi công chúa Henrietta Maria của Pháp lấy vua Charles I vào năm 1625, có lẽ bức Salvator Mundi đã “theo nàng về dinh” ở Greenwich và hiện diện tại đó tới năm 1649, khi Charles I bị giết trong cuộc nội chiến. Rồi tranh xuất hiện trong một thương vụ có ghi chép hẳn hoi vào năm 1651 tại Anh và được đặt tên là Một tác phẩm Leonardo vẽ Chúa Jesus.
Thế nhưng mới đây, theo một nghiên cứu của Jeremy Wood – chuyên gia về nghệ thuật châu Âu thế kỷ XVII – đã có một bức Salvatore Mundi cũng do Leonardo da Vinci vẽ, được trưng bày tại dinh thự của công tước James Hamilton (1606-1649) ở Chelsea vào khoảng những năm 1638-1641. Vậy bức Salvatore Mundi nào mới đích thực là tác phẩm của tác giả bức Mona Lisa? Bà Margaret Dalivalle, một chuyên gia thành thạo về các vấn đề chung quanh bức Salvatore Mundi đã khẳng định “khám phá quan trọng” của Jeremy Wood, được ông trình bày trong tiểu luận “Mua và bán tác phẩm nghệ thuật ở Venice, London và Antwerp những năm 1637-1672”, vừa được in trong kỷ yếu của Hội Nghiên cứu nghệ thuật Walpole ở London. Trong tiểu luận này, ông Wood đưa ra các thông tin xác thực về những bức tranh được treo tại dinh thự Hamilton thời gian như nói trên, trong đó có bức Salvatore Mundi của Da Vinci với hình ảnh Chúa Jesus đặt tay trên quả cầu.
Có 20 phiên bản khác nhau Salvatore Mundi được vẽ bởi các học trò và người bắt chước phong cách hội họa của Leonardo da Vinci. Nếu trong số đó có những bức cũng được xác nhận là tranh của Da Vinci như bức sắp triển lãm tại Bảo tàng Louvre Abu Dhabi thì sẽ… loạn, như lời bà Dalivalle. Trong khi bức tranh (đích thực của Da Vinci), theo bà Dalivalle nằm trong một bộ sưu tập rất gần gũi, gần như đồng huyết, với bộ sưu tập của Hoàng gia Anh, và căn cứ vào một tư liệu được ghi chép ngày 18-10-1638 thì vua Charles I từng công khai bày tỏ ý muốn thâu tóm các bức tranh được công tước James Hamilton mua từ Venice.
“Vì vậy, tôi cho rằng có khả năng rất thuyết phục là bức tranh Salvatore Mundi ấy từng được thấy trong dinh thự ở Chelsea, rồi được vua Charles I chọn lấy đi khoảng những năm 1638-1641 và đến với dinh thự hoàng hậu ở Greenwich”, bà Dalivalle nói. Theo bà, cũng không có bằng chứng nào cho thấy bức tranh được Henrietta Maria mua ở Pháp và cũng không có bằng chứng nào bức tranh là tài sản mà chồng bà để lại sau khi chết.
Wood và Dalivalle còn thảo luận về các giả thuyết khác chung quanh nghi vấn về bức Salvatore Mundi sắp triển lãm. Một trong những giả thuyết đó được củng cố bởi một tranh khắc của Wenceslaus Hollar (1607-1677). Bức khắc này dựa vào nguyên bản bức Salvatore Mundi của Leonardo da Vinci, được Hollar thực hiện năm 1650 khi ông đang ở Antwerp, bên dưới có dòng chữ bằng tiếng Latin “Leonardo vẽ tranh này”. Khi công tước Hamilton bị hành quyết năm 1649 (giống như vua Charles I), em trai ông chuyển phần lớn sưu tập tranh tại Chelsea sang Hà Lan để bán. Rất có thể bức Salvator Mundi của công tước Hamilton nằm trong một thỏa thuận mà Hollar có được, đó là trong hai năm 1649-1650 ông đã được phép của các họa sĩ Ý làm tranh khắc từ các tác phẩm nguyên bản của họ.
- Xem thêm: 19 phút rung chuyển thế giới mỹ thuật
Nhà Christie’s chưa có ý kiến gì chung quanh các nghi vấn được Jeremy Wood và Margaret Dalivalle công bố.
