Tiêu thụ thịt tiếp tục phát triển trên toàn thế giới – đặc biệt là ở các nền kinh tế mới nổi như Trung Quốc, và những người ăn chay nghiêm ngặt vẫn chỉ chiếm một phần dân số ở các nước giàu: chỉ 2,3% ở Canada và 3% ở Mỹ.
Tuy nhiên các nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa thuần chay (tập trung tiêu thụ thực vật) đã được thúc đẩy bởi nhiều người, từ Beyoncé và Bill Clinton đến các nhà môi trường, các bác sĩ và quan chức chính phủ.
Cơ hội kinh doanh từ trào lưu ăn chay
Emma Clifford, chuyên gia phân tích thực phẩm và đồ uống cao cấp tại công ty nghiên cứu thị trường Anh Mintel Group Ltd., cho biết trong những năm gần đây các doanh nghiệp thuần chay đang mọc lên trên khắp nước Anh để phục vụ nhu cầu ăn chay. Clifford cho biết người tiêu dùng khao khát lối sống lành mạnh hơn đang giúp thúc đẩy điều này.
Chẳng hạn như trường hợp hai người bạn tuân theo chủ nghĩa thuần chay Henry Firth và Ian Theasby bắt đầu khởi nghiệp với kênh thực phẩm Bosh! Trên Facebook. Firth nhận định thực phẩm thuần chay được coi là nhàm chán và không dễ có được sự thành công. Tuy nhiên, nhờ các video truyền cảm hứng về các công thức nấu ăn dễ làm mà Bosh! đã đạt được gần 1,4 triệu lượt “thích” trên Facebook.
Firth phát biểu: “Chúng tôi hết sức bất ngờ trước thành công. Trang Facebook của chúng tôi có nội dung chất lượng cao và công thức nấu ăn ngon. Nhưng có một làn sóng ngày càng tăng của những người quan tâm đến việc ăn nhiều thực vật hơn, và không chỉ là người ăn chay”.
Khi nhiều người trong chúng ta thực hiện chế độ ăn kiêng dựa trên thực vật, ngành công nghiệp thuần chay bắt đầu tung ra các máy bán hàng tự động thuần chay, các kênh thực phẩm và giao hàng hộp đồ ăn nhẹ.
Tại San Francisco (Mỹ), công ty khởi nghiệp Le Cupboard cho ra mắt máy bán hàng thuần chay cung cấp mọi thứ – từ đậu lăng và salad rau bina cho đến bánh pudding với dâu tây. Lamiaa Bounahmidi, nữ giám đốc điều hành và đồng sáng lập Looly – công ty mẹ Le Cupboard, bình luận: “Mục tiêu của việc kinh doanh là giúp mọi người tổ chức cuộc sống của họ xung quanh các bữa ăn lành mạnh”.
Bounahmidi thích sử dụng thuật ngữ “thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật” bởi vì thuần chay không nhất thiết có nghĩa là tốt cho sức khỏe. Bounahmidi chọn máy bán hàng tự động vì “các cửa hàng không bắt nguồn từ thực tế di động ngày nay. Tôi cũng không muốn khách hàng phải trả tiền thuê nhà của tôi.
Chúng tôi muốn cung cấp nhiều giá trị hơn và thực phẩm siêu tươi mỗi ngày rẻ hơn so với việc bạn tự làm”. Bounahmidi nhấn mạnh mục tiêu của cô là ra mắt máy bán hàng tự động trong không gian công cộng trên toàn thành phố và còn hơn thế nữa. “Chúng tôi muốn cung cấp thực phẩm chay tại bất cứ nơi nào mọi người khó tìm được thực phẩm lành mạnh”.
Mặc dù nhiều doanh nghiệp thuần chay đang bùng nổ – ví dụ như Temple of Seitan, cửa hàng thuần chay đầu tiên của Anh, đã thu hút hàng dài tín đồ – thì vấn đề cần đề cập đến là làm sao để điều hành một doanh nghiệp thuần chay một cách hiệu quả. Bởi vì những người ăn chay thuần vẫn còn ở mức thiểu số.
Bất cứ ai muốn khởi động một doanh nghiệp thuần chay nên xem xét việc tham gia vào một trong những khu chợ thuần chay ngày càng phát triển mạnh trên khắp nước Anh – chẳng hạn như khu chợ Broadway Vegan ở Hackney.
Dominika Piasecka, người phát ngôn viên cho Vegan Society (Hội Ăn chay), cho biết thêm rằng các công ty khởi nghiệp cũng nên tham gia vào cộng đồng thuần chay trực tuyến. “Không có quảng cáo nào tốt hơn cho doanh nghiệp của bạn hơn là một bài đăng thuần chay trên phương tiện truyền thông xã hội và giới thiệu cho bạn bè” – Piasecka phát biểu.
Thị trường có thể nhỏ nhưng phát triển nhanh với các siêu thị lớn dự trữ thực phẩm thân thiện với người ăn chay. Xu hướng protein thực vật vẫn đang ở giai đoạn đầu. Trên khắp nước Anh, mọi người đang chi nhiều tiền hơn cho các sản phẩm thuần chay và chế độ ăn uống từ thực vật đang là xu hướng trực tuyến.
Một chế độ ăn thuần chay nghĩa là từ bỏ các sản phẩm động vật như thịt, cá, sữa và trứng. Theo nghiên cứu mới nhất của Hội Ăn chay, ước tính có khoảng 540.000 người ăn chay ở Anh và số phụ nữ ăn chay gấp đôi so với đàn ông. Khoảng 360.000 người tự mô tả mình là người ăn chay theo trào lưu.
Thêm vào đó là đội ngũ những người cam kết chỉ sử dụng hoặc mua mỹ phẩm và quần áo không có nguồn gốc từ động vật. Hiện nay, các chuỗi siêu thị ở Anh đang dự trữ nhiều lựa chọn thuần chay hơn để theo kịp sự lựa chọn thực phẩm của người tiêu dùng. Chuỗi siêu thị Anh Waitrose & Partners gần đây đã ra mắt một phần thuần chay chuyên dụng tại hơn 130 cửa hàng, trong khi Iceland báo cáo rằng doanh số bán thực phẩm từ thực vật nước này đã tăng 10% so với năm ngoái.
- Xem thêm: Món ăn Việt vươn tới “Top 50” thế giới
Theo nhà nghiên cứu thị trường Mintel, thị trường thực phẩm không có thịt ở Anh được cho là trị giá 572 triệu bảng Anh trong năm 2017, tăng từ 539 triệu bảng Anh so với hai năm trước đó. Sự quan tâm đến các sản phẩm chay và thuần chay cho thấy không có dấu hiệu chậm lại, vì doanh số bán lẻ dự kiến sẽ tăng lên 658 triệu bảng Anh vào năm 2021.
Một trào lưu hình thành trên internet
Phương tiện truyền thông xã hội đã dành riêng một phần “sân chơi” cho trào lưu ăn chay trong sự phát triển hiện nay của lối sống dựa trên thực vật. Những người nổi tiếng như Ariana Grande, Miley Cyrus và Ellen DeGeneres không ăn các sản phẩm động vật, trong khi #vegan có hơn 61 triệu bài đăng được liệt kê trên Instagram.
Ăn chay là một chủ đề nóng với số lượng tìm kiếm Google trên toàn thế giới cũng tăng đột biến trong những năm gần đây. Công cụ tìm kiếm sử dụng một số trong số 100 để thể hiện sự quan tâm trong cụm từ tìm kiếm.
Năm 2008, từ “thuần chay” có điểm phổ biến chỉ 17 nhưng nó đã tăng lên 88 chỉ sau 10 năm. Giles Quick, giám đốc công ty nghiên cứu thị trường Kantar Worldpanel, cho biết: “Thị trường thuần chay đã thay đổi về cơ bản trong 6 hoặc 7 năm qua và bây giờ là dành cho tất cả mọi người. Phương tiện truyền thông xã hội đã đưa nó lên vị trí hàng đầu trong suy nghĩ của khách hàng và là xu hướng chính. Ăn chay không còn được coi là sự lựa chọn cho cuộc sống, mà là sự lựa chọn cho một bữa ăn, một khoảnh khắc, trong 1 hoặc 2 ngày/tuần”.
Chủ nghĩa linh hoạt, ăn chay bán thời gian hoặc ăn chay trường, ngày càng trở nên phổ biến. Theo các nhà phân tích, phụ nữ trẻ đang thúc đẩy sự phát triển của phong trào thuần chay. Nhưng một loạt các lý do nằm đằng sau sự trỗi dậy của người ăn chay.
- Xem thêm: Bữa ăn sáng vòng quanh thế giới
Tổng cộng 49% những người quan tâm đến việc cắt giảm tiêu thụ thịt cho biết họ sẽ làm như vậy vì lý do sức khỏe – theo một cuộc khảo sát với hơn 1.000 người trưởng thành ở Anh của Mintel. Quản lý thể trọng, phúc lợi động vật và môi trường cũng là động lực lớn.
Nhưng liệu ăn chay có giúp cho bạn khỏe mạnh?
Xu hướng ăn chay thuần đang bùng nổ trong những năm gần đây, với nhiều người quan tâm đến cách chọn thức ăn hoàn toàn chay tịnh, do quan tâm về sức khỏe, bảo vệ động vật và môi trường. Người ăn chay thuần nghĩa là không được ăn thịt động vật hay gia cầm, cá hoặc bất kỳ sản phẩm nào có nguồn gốc từ động vật – bao gồm cả trứng, các sản phẩm sữa.
Hiện tại số người ăn chay thuần ở Anh cao gấp 4 lần so với bốn năm trước đây. Chuyển từ ăn mặn đến ăn chay thuần khó khăn như thế nào, và những lợi ích có thể mang đến cho sức khỏe là gì?
Bác sĩ Giles Yeo quyết định thử ăn chay thuần trong một tháng để xem đó có phải là lối sống mà ông có thể áp dụng cho mình được không. Sau đó, bác sĩ Yeo nhanh chóng khám phá ra một trong những điều khó khăn về việc ăn chay thuần là nhiều sản phẩm tưởng rằng không liên quan đến động vật nhưng sự thật là có.
Ví dụ như trứng, phó mát và thịt là là những món rõ ràng “mặn” kể cả những món như mì ống (có trứng), mayonnaise (cũng thế) và rượu vang (một số đồ uống có cồn sử dụng xương cá hoặc chất đạm từ các động vật khác trong quá trình sản xuất). Cùng với việc đảm bảo không “vô tình” tiêu thụ sản phẩm có động vật, một trong những thách thức chính của việc ăn chay thuần là đảm bảo bạn không bỏ lỡ bất kỳ chất dinh dưỡng quan trọng nào. Nếu tuân theo chế độ ăn chay thuần khiến bạn có nguy cơ bị thiếu sinh tố D cần thiết cho sức khỏe của xương.
Để có được sinh tố D qua chế độ ăn uống, người ăn chay có thể cần phải dựa vào những thực phẩm tăng cường – bao gồm một số loại sữa đậu nành, sữa gạo, nước cam hữu cơ và ngũ cốc ăn sáng. Bạn cũng có thể phải uống thêm sinh tố D.
- Xem thêm: Những gì xảy ra khi bạn thiếu vitamin D
Hiện tượng thiếu i-ốt rất phổ biến ở Anh, đặc biệt là ở phụ nữ trẻ. Sữa bò là nguồn i-ốt chính, và chất iốt thay thế trong những sản phẩm không phải là sữa, chẳng hạn như sữa hạnh nhân, có mức độ i-ốt thấp hơn nhiều. Bạn cũng có thể hấp thu i-ốt từ rong biển (mặc dù số lượng không thể đoán trước được) nhưng bạn có lẽ sẽ cần phải uống thêm sinh tố D.
Mối quan tâm lớn khác là phải có đủ sinh tố B12. Sinh tố này không có trong các loại hạt, hoặc rau củ, vì vậy người ăn chay và người ăn chay thuần sẽ cần phải tiêu thụ thêm ngũ cốc ăn sáng được tăng cường hoặc men dinh dưỡng.
Vậy ăn chay có giúp cho bạn khỏe mạnh? Một phân tích gần đây tập hợp kết quả của 10 nghiên cứu trước đó, so sánh sức khỏe của người ăn chay và người ăn chay thuần với người ăn mặn, cho thấy câu trả lời là “có”. Các nhà nghiên cứu thấy ăn chay hoặc chay thuần cũng giúp nguy cơ mắc các bệnh tim và ung thư giảm đáng kể, mặc dù không có sự khác biệt về tỷ lệ tử vong do mọi nguyên nhân.
Nói cách khác, ăn chay hoặc chay thuần có lợi cho sức khỏe nhưng không nhất thiết giúp cho con người sống được lâu hơn.
Vậy chương trình ăn chay của bác sĩ Yeo tiến triển ra sao? Sau khi ăn chay thuần trong một tháng, ông bị sụt mất 4kg và thắt lưng nhỏ lại một nấc! Cùng với việc giảm mỡ bụng, cholesterol của ông cũng giảm được 12%.
- Xem thêm: Bún riêu phương Nam
Vậy ông có tiếp tục không? Bác sĩ Yeo thừa nhận: “Tôi thấy ngạc nhiên một cách lý thú và mặc dù không có kế hoạch ăn chay thuần toàn thời gian, từ bây giờ tôi sẽ cố gắng ăn chay ít nhất một vài ngày mỗi tháng. Phải thừa nhận rằng tôi cảm thấy e ngại về việc phải ăn chay thuần trong suốt một tháng, nhưng một khi tôi đã học được một vài công thức nấu ăn, tôi thấy ổn và thực sự thích kiểu ăn này. Với tôi, điều then chốt là không biến các món ăn mặn với thịt thành món chay, mà là chọn những công thức nấu món chay thuần ngay từ đầu. Những gì tôi nhớ nhất trong khi ăn kiêng là trứng – trước đó tôi tưởng là mình sẽ nhớ thịt nhiều hơn”.
