Sa mạc Thar bí ẩn

Từ thủ đô New Delhi, chúng tôi mua vé xe lửa nằm hạng thường đi thành phố Jaisalmer ở bang Rajasthan của Ấn Độ, chặng đường 18 tiếng tính ra chỉ tốn hơn 200.000 đồng Việt Nam. Jaisalmer nằm ở trung tâm của sa mạc Thar, gần biên giới với Pakistan.

Những năm gần đây, thành phố này trở thành điểm đến du lịch hấp dẫn nhờ loạt công trình cổ độc đáo và các chương trình khám phá sa mạc Thar. Trong quá khứ, thành phố là vùng đất phồn thịnh dành cho các chiến binh và thương nhân, thường xuyên đón tiếp dòng người qua lại buôn bán hàng hóa giữa Ai Cập, Ba Tư và Ấn Độ.

Jaisalmer, đóa hồng vàng giữa hoang mạc

Jaisalmer tọa lạc trên sườn núi đá sa thạch màu vàng với một pháo đài và các cung điện chạy dần lên đỉnh đồi. Xuống xe lửa, chúng tôi bắt xe tuktuk đi thêm khoảng hơn một cây số thì đến pháo đài. Đường phố dưới nắng chiều được bao phủ một sắc vàng lung linh. Đó là màu vàng của sa thạch, của sơn, của tia nắng rọi trên những kiến trúc cổ xưa. Người ta dễ dàng mường tượng thời kỳ cực thịnh của Jaisalmer qua loạt di sản kiến trúc còn nguyên vẹn. Đa số mặt tiền nhà ở và các dinh thự xây dựng bằng sa thạch được chạm đẽo tinh tế, phô bày nghệ thuật điêu khắc đá cực kỳ phát triển của bang Rajasthan. Lộng lẫy nhất là những ngôi đền Jain bằng đá cẩm thạch thuộc hàng kiệt tác tuổi đời gần chục thế kỷ, đền thờ Lakshminath có xưởng thủ công độc đáo bên trong.

Để bảo vệ lượng của cải quá lớn, các thương nhân những thế kỷ trước đã cho xây dựng một mạng lưới pháo đài phức tạp. Pháo đài Jaisalmer là một trong những pháo đài diện tích lớn nhất thế giới với ba lớp tường đá sa thạch, được xây vào năm 1156. Các tường thành cao đến 76m trông rất kỳ vĩ trên nền cát vàng trải dài. Nhìn từ xa, đại công trình có màu sắc như loài tắc kè hoa màu nâu vàng trong ngày, chuyển dần thành màu mật ong khi mặt trời lặn, như để ngụy trang giấu mình trên sa mạc Thar mênh mông. Bên trong tường thành là những con đường chỉ đủ cho hai chiếc xe kéo. Trong pháo đài, hai ngàn dân vẫn giữ nếp sống truyền thống như ngàn năm trước.

Những phố nhỏ trong pháo đài bán nhiều quà lưu niệm chất lượng cao, phổ biến nhất là các vật dụng làm từ da động vật có giá rất phải chăng. Chúng tôi ấn tượng với người bán nhiệt tình, dù khách mua trả giá quá mức, những người đàn ông xứ Ấn chỉ lắc đầu, có chút thoáng buồn nhưng vẫn nhiệt tình giới thiệu những món đồ khác. Đồ da được làm hoàn toàn thủ công, tuy không được tinh xảo lắm nhưng khá dày dặn, đậm mùi da và mức giá thuộc hàng dễ chịu nhất Ấn Độ. Ngoài đồ da, du khách cũng thích tìm mua những tấm chăn ga, thảm thêu tuyệt đẹp với nhiều họa tiết cầu kỳ và màu sắc sặc sỡ. Bên cạnh đó, các sản phẩm thủ công mỹ nghệ được chế tác từ đá sa thạch, từ kim loại cũng khá đặc sắc.

Buổi trưa, thành phố nhòa trong thứ màu vàng ảo ảnh. Ăn trưa xong, chúng tôi tìm đến một quán bán món tráng miệng lassi béo ngậy làm từ sữa dê và trái cây rồi tỉ tê trò chuyện với anh chủ quán. Cũng nhờ siêng la cà, hay hỏi chuyện người địa phương mà cả nhóm đặt được tour đi sa mạc rẻ hơn đến một phần ba so với giá tour niêm yết ở nhà nghỉ. Dân phố cổ Jaisalmer đã có đến mấy chục đời theo nghề kinh doanh, phong cách nhiệt tình khi mua bán cộng với vẻ hiền hòa, thong thả của họ khiến du khách rất thích hỏi chuyện. Hỏi qua hỏi lại mới biết phụ nữ ở đây có lẽ có giá nhất Ấn Độ. Anh chủ quán lassi cho biết đàn ông Jaisalmer muốn lấy vợ phải có lạc đà hoặc dê (ngày nay, cũng có thể quy đổi ra tiền). Các thiếu nữ càng mũm mĩm trắng trẻo sẽ đòi lạc đà, dê càng nhiều. Cô nàng mà anh mơ ước đòi đến cả trăm con lạc đà nên hiện giờ anh đang phải ra sức gom góp!

Hoàng hôn không quên giữa ngàn đồi cát

Sở dĩ lạc đà vẫn có giá trị là vì hoạt động du lịch trong sa mạc Thar không dùng xe Jeep, xe địa hình mà cưỡi vắt vẻo trên lưng hay lắc lư trên xe lạc đà kéo. Từ tháng 9 đến tháng 3 hằng năm trời mát, hàng chục ngàn du khách khắp nơi về đây để tìm cảm giác vượt sa mạc bằng phương tiện cổ xưa. Bên vệ đường, trước các khu resort là điểm tập kết những chú lạc đà to cao, cùng các camel porter (nài lạc đà) đang đứng ngồi chờ đợi khách thuê. Buổi chiều sa mạc đất trời toàn màu vàng, Thar yên tĩnh trong không gian gió lộng trên những triền cát nhấp nhô dài vô tận, tô điểm bởi các chú lạc đà lặng lẽ từng bước đi. Hình ảnh đoàn người rong ruổi trên lưng lạc đà, đi hun hút vào sa mạc hôm nay tái hiện hoạt động hàng trăm năm trước của những thương gia trên con đường tơ lụa.

Rời khỏi trung tâm Jaisalmer, đoàn đi qua các khu định cư nhỏ nằm rải rác, những ngôi nhà thấp bé xây bằng đá vàng hay những túp lều xây tròn với mái nhọn, lác đác vài đàn gia súc cần mẫn kiếm ăn trên những thảm cỏ lưa thưa. Rồi thì trước mắt là sa mạc trải dài đến tận chân trời. Thar là một khu vực khô cằn với diện tích trên 200.000km² nằm tại phần tây bắc của tiểu lục địa Ấn Độ, tạo thành một đường ranh giới tự nhiên chạy dọc đường biên giới giữa nước này với Pakistan.

Ngồi trên lưng lạc đà cao hơn 2 mét, chúng tôi có cái nhìn bao quát hơn. Ai nấy cảm nhận rõ hơn vùng đất của những cồn cát vàng chạy dài, của hỗn hợp đá với khí hậu khô nóng. Vẻ đẹp của vùng đất này lại nằm ngay trong chính sự thô ráp của nó. Đó là những chú lạc đà thong dong xuyên sa mạc, là hình ảnh những phụ nữ mặc sari sặc sỡ đội bình đi lấy nước; là những pháo đài, cung điện được xây dựng trên các ngọn đồi cao đầy đá. Giữa miền gió cát, đám cây vương miện vẫn ra hoa kết trái, chùm hoa tím nhòa trong ánh chiều loang loáng thành màu hồng nhàn nhạt. Rời lưng lạc đà, mọi người nhảy nhót nô đùa trên cát rất sảng khoái. Quang cảnh mặt trời lặn trên sa mạc là thời khắc đẹp đến say lòng. Giữa bốn bề mênh mông những cồn cát uốn lượn như sóng biển, cả đất trời từ vàng rực chuyển sang cam, đỏ, tía rồi bóng đêm chìm xuống.

Trong khi mặt trời xuống dần giữa những luồng gió cát, đoàn lạc đà đưa chúng tôi đi tiếp đến khu cắm trại gồm những túp lều được dựng trên nền xi măng, có hành lang, cửa chính, cửa sổ, cả phòng vệ sinh. Tiếng nhạc bắt đầu nổi lên, những tiếng rối rít gọi nhau dự tiệc đêm. Chương trình văn nghệ được biểu diễn bởi những tay chơi nhạc cụ truyền thống cùng giọng hát trầm bổng, những vũ công nhảy những điệu múa bốc lửa đúng chất dân du mục trên sa mạc. Xen lẫn vào đó là tiết mục múa kết hợp xiếc như vừa múa trong khi xếp rất nhiều bình trên đầu, hay uốn dẻo để cắp một vật nào đó ở phía sau. Rồi tiệc tàn dần, điện vụt tắt. Du khách ngước nhìn bầu trời, một trời sao đang lung linh thật gần. Hàng triệu viên kim cương lấp lánh trên nền trời đen óng màu cẩm thạch, không chút mây, không chút ô nhiễm ánh sáng cũng là một hình ảnh rất đẹp về Thar.